Od 12 października 2022 roku zacznie obowiązywać nowelizacja kodeksu spółek handlowych, wprowadzająca do krajowego porządku prawnego prawo koncernowe, funkcjonujące jednocześnie pod nazwą „prawa holdingowego”. Projekt nowelizacji KSH jest elementem reformy nadzoru właścicielskiego autorstwa Ministerstwa Aktywów Państwowych.

Regulacje dotyczące prawa holdingowego będą miały kluczowe znaczenie dla spółek funkcjonujących w ramach grup kapitałowych, w tym zwłaszcza dla spółek Skarbu Państwa. Intencją autorów przedmiotowego projektu ustawy jest wdrożenie szczegółowych zasad funkcjonowania prawa holdingowego, które mają mieć zastosowanie zarazem do holdingów umownych (utworzonych w oparciu o istnienie umownej regulacji wzajemnych powiązań między podmiotem dominującym a podmiotami zależnymi), jak również holdingów faktycznych (czyli takich, w których stosunek podporządkowania ma charakter nieformalny, oparty na powiązaniach kapitałowych i personalnych). Nowe przepisy, zawarte w rozdziale „Grupy spółek”, będą szczegółowo regulować relacje zachodzące w grupie spółek, którą w znowelizowanej ustawie tworzą spółka dominująca i spółka albo spółki zależne (wszystkie mają być kapitałowe) kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie wspólną strategią, tzw. interesem grupy. Narzędziem strategii zarządzania grupą spółek będą tzw. wiążące polecenia spółki matki wydawane spółce córce.Wydanie takiego polecenia będzie musiało mieć jednak uzasadnienie, że ma to miejsce w interesie grupy spółek.Wykonanie wiążącego polecenia wymagać będzie uprzedniej uchwały zarządu, która powinna być podjęta w formie pisemnej lub elektronicznej i wskazywać co najmniej oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z poleceniem, spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, jak również przewidywany sposób oraz termin naprawienia szkody wynikłej z wykonania polecenia.

Oznacza to, że podejmowanie przez menadżerów decyzji biznesowych w interesie całej grupy kapitałowej zostało usankcjonowane prawnie.Wprowadzone zmiany odzwierciedlają praktyczne obserwacje, że grupa spółek kierująca się wspólną strategią gospodarczą może odnosić większe sukcesy na rosnącym, umiędzynarodawiającym się rynku, jakim z pewnością jest rynek krajowy. Autorzy nowelizacji podkreślają jednak, że strategie podejmowane w ramach prawa koncernowego nie oznaczają nadrzędności interesu grupy spółek nad interesami danej spółki. Reforma ma jedynie na celu dążenie do uwzględniania przez menadżerów przy podejmowaniu szeregu dodatkowych czynników i interesów, niejednokrotnie rozbieżnych, co w założeniu ma doprowadzić do rozważniejszych procesów decyzyjnych.

Nowelizacja przewiduje jednocześnie ochronę mniejszościowych akcjonariuszy i wierzycieli spółek zależnych.Mniejszościowi wspólnicy lub akcjonariusze oraz wierzyciele spółki zależnej otrzymają prawo do odszkodowania od spółki dominującej za szkody powstałe w wyniku zastosowania się do opisanego powyżej wiążącego polecenia. Ci niezadowoleni będą mogli natomiast skorzystać z prawa wyjścia ze spółki (ang. sell out).

Dodatkowo, znowelizowane przepisy umożliwią spółce dominującej skorzystać z tzw. biznesowej oceny sytuacji zdejmującej odpowiedzialność osób zasiadających we organach nadzorczych spółki za szkodę wyrządzoną jej przez błędne decyzje, jeśli były podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego, po uzyskaniu przez władze podmiotu adekwatnych do okoliczności informacji. Znowelizowany KSH przewiduje zatem szczególną ochronę dla osób decyzyjnych w kwestiach podejmowania ryzyka, na wypadek, gdyby w konsekwencji podjęcia działań okazało się, że decyzja była nietrafna i doprowadziła do wyrządzenia spółce szkody.

Reforma KSH ukierunkowana jest na zapewnienie mocniejszego nadzoru. Jeżeli umowa spółki to dopuszcza, rada nadzorcza może podjąć uchwałę w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku przez wybranego tzw. doradcę rady nadzorczej. Taki doradca może zostać wybrany również w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii. W ramach nowelizacji będzie można także ustanowić doraźny lub stały komitet składający się z członków rady nadzorczej, powoływany do pełnienia określonych czynności nadzorczych.

Co istotne dla władz spółek tworzących grupy spółek, rozwiązania prawa holdingowego przewidziane przez ustawodawcę nie mają charakteru obligatoryjnego. Spółki mogą kontynuować swoją działalność w ramach istniejących grup kapitałowych tak jak dotychczas, bez konieczności dokonywania zmian. Żeby natomiast regulacje holdingowe znalazły zastosowanie dla konkretnej grupy podmiotów, spółki będą musiały w tym celu podjąć stosowne korporacyjne kroki.

Po pierwsze, żeby funkcjonować jako grupa spółek w ramach reżimu wprowadzanego przez prawo holdingowe konieczne jest podjęcie przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie spółki (spółek) zależnej stosownej uchwały o uczestnictwie w grupie spółek, wraz ze wskazaniem spółki dominującej. Następnie niezbędne jest ujawnienie w Krajowym Rejestrze Sądowym uczestnictwa w grupie spółek zarówno przez spółkę dominującą, jak również spółkę (spółki) zależną.Uszczegółowienia i zmian postanowień związanych z przystąpieniem do grupy spółek, podmioty uczestniczące będą mogły dokonywać na mocy zmian umów lub statutów.

Ustawa budzi wiele kontrowersji. Praktycy i komentatorzy jednogłośnie zaznaczają, że autorzy nowelizacjiobrali sobie za cel stworzenie regulacji korzystnej dla dużych grup należących o Skarbu Państwa, gdzie nadzór właścicielki jest bardzo sformalizowany, a niejednokrotnie interes spółki dominującej jest odmienny od interesów spółek zależnych z grupy.Praktyka pokaże, czy nowe regulacje holdingowe znajdą zastosowanie przy funkcjonowaniu holdingów prywatnych oraz czy prywatni menadżerowie odnajdą w nich korzyści.

Kancelaria MWDK & Wspólnicy świadczy usługi związane z przygotowaniem dokumentów korporacyjnych koniecznych dla rozpoczęcia funkcjonowania jako grupa spółek w ramach reżimu wprowadzonego przez prawo koncernowe.